Kết quả thu hoạch nấm mối

1. Tình hình thu hái và tiêu thụ nấm mối

Hàng năm nấm mối xuất hiện vào đầu mùa mưa, khoảng từ tháng 4 đến thán 7 hàng năm. Thường nấm mối xuất hiện ở nơi đất cao vì mối không thể làm ổ ở nơi đất quá ẩm ướt.

Theo thông tin thu thập từ người dân thì nấm mối mọc 2 đợt: đợt 1 khoảng đầu tháng 5, đợt 2 vào đầu tháng 7, đợt 2 nấm sẽ ra ít hơn đợt 1. Kinh nghiệm từ những người thu hái nấm mối cho biết khi trời nóng bức chuẩn bị có mưa, sau khi mưa xong nấm mối sẽ mọc. Nấm mối thường mọc tại những vị trí có tổ mối (kiểm tra bằng cách: đào xung quanh vị trí có nấm mối mọc sẽ phát hiện thấy con mối, hoặc khi trời mưa sẽ thấy mối cánh bay ra từ khu vực có nấm mối mọc).

Nấm mối hiện nay mới chỉ được thu hái trong tự nhiên, phần lớn các tổ nấm mối được tìm thấy trong rừng, một số nơi thì tổ nấm mối mọc ngay tại vườn nhà.

Cách thu hái: Việc thu hái nấm mối diễn ra một cách tự nhiên, người dân vào rừng phát hiện thấy nấm mối thì thu hái. Một số người có kinh nghiệm thì đánh dấu vị trí nấm mối mọc để năm sau tìm đến thu hái (vì theo kinh nghiệm của người dân nấm mối sẽ tiếp tục mọc ra ở vị trí năm trước đã mọc). Khu vực nấm mối mọc rộng khoảng 2 – 3 m2. Khi phát hiện thấy nấm mối, nếu như đất mềm và ẩm thì có thể dùng tay nhổ cả cây, nếu như đất cứng thì phải dùng que tre hoặc thuổng đào sâu khoảng 20 – 30 cm, sau đó nhổ cây nấm lên. Theo kinh nghiệm bản địa của người dân ở một số nơi thì không được dùng dao, thuổng hoặc các vật bằng kim loại để đào nấm mối, vì họ cho rằng mùi kim loại sẽ làm cho nấm bỏ đi, năm sau nấm sẽ không mọc nữa.

Thời điểm thu hái: Nấm mối được thu hái vào sáng sớm (khoảng 5 giờ sáng), vì nếu để đến trưa hoặc buổi chiều thì mũ nấm đã nở xòe, chất lượng nấm giảm, có thể không sử dụng được nữa.

Về năng suất: Khối lượng nấm mối thu hái được tùy thuộc vào từng tổ nấm mối và tùy theo năm. Có những tổ nấm mối thu hái 2 đợt được khoảng 10 kg, có tổ chỉ thu hái được khoảng 200 – 500 g, một số tổ chỉ thu hái được 2 – 3 cây nấm.

Cách sử dụng và chế biến nấm mối: Nấm mối có hương vị ngon, vị ngọt, giòn. Sau khi thu hái được nấm mối, mang về nhà rửa sạch bỏ phần đất bám bên ngoài sau đó có thể chế biến thành nhiều món ăn tùy thuộc vào sở thích và điều kiện của từng gia đình. Một số hộ thì nấu canh nấm mối cùng với rau ngót, một số hộ thì xào với thịt bò, các hộ gia đình có điều kiện kinh tế thì cuốn nấm mối với thịt rồi nướng, hoặc các món ăn khác.

Tiêu thụ nấm mối: Vì nấm mối chỉ mọc trong tự nhiên nên lượng nấm mối thu hái được ít. Trước đây phần lớn nấm mối sau khi thu hái về sử dụng trong gia đình, một số hộ dân thu hái được nhiều thì mới đem ra chợ bán. Nhưng do giá nấm mối cao nên hiện nay khi có nấm mối người dân đều mang nấm ra chợ bán.

Giá nấm mối dao động từ 80.000 – 150.000 đồng/kg, tùy vào thời điểm và tùy vào lượng nấm nhiều hay ít. Nấm mối được bán tại các chợ trong Xã hoặc chợ Thị trấn, Thành phố. Một số nhà hàng đặt trước với người dân để thu mua nấm mối chế biến món ăn.

Nấm mối rất được ưa thích nên lượng nấm mối thu hái được không đủ đáp ứng nhu cầu. Khách hàng muốn mua được nấm mối thì phải đi ra chợ từ rất sớm (khoảng 6 – 7 giờ sáng), vì lượng nấm mối ít nếu không đi sớm ẽ không mua được, ngoài ra đi chợ sớm sẽ mua được cây nấm tươi ngon hơn.

2. Các đặc điểm sinh học của nấm mối trong tự nhiên

Nấm mối mọc tự nhiên tại các khu vực có tổ mối, nấm mọc dưới đất. Theo các thông tin thu thập được thì nấm mối có thể có nhiều loại khác nhau. Sau đây xin mô tả một số đặc điểm của loại nấm mối tại khu vực nghiên cứu:

- Nấm mối mọc sâu dưới đất, phần nhô lên khỏi mặt đất dài khoảng 5 – 10m, phần thân và gốc nấm dưới đất dài khoảng 15 – 20 cm.

- Cây nấm gồm 2 phần: thân nấm và mũ nấm

+ Thân nấm có dạng hình trụ tròn, dài khoảng 20 – 30 cm (bao gồm cả phần dưới đất và phần trên mặt đất), màu trắng hơi nâu hoặc xám.

+ Mũ nấm: Có màu sắc tương tự thân nấm, khi nở xòe có hình dạng chiếc ô. Mặt trên mũ nấm nhẵn, mặt dưới có nhiều phiến nấm chứa các bào tử nấm.

- Cây nấm mọc nhô lên khỏi mặt đất vào sáng sớm, sau đó đến trưa thì nở xòe và tàn lụi dần. Vì vậy để thu hái được nấm mối tươi ngon thì cần hái vào sáng sớm (khoảng 5 giờ sáng).

3. Thu thập một số chỉ tiêu về môi trường tại khu vực nấm mối mọc

Quá trình khảo sát chúng tôi đã tiến hành đo một số chỉ tiêu tại khu vực có nấm mối mọc như: độ cao, độ ẩm, nhiệt độ đất, pH đất. Tiến hành đo các chỉ tiêu tại 3 điểm có nấm mối mọc, mỗi chỉ tiêu đo lặp lại 30 lần.

Kết quả được trình bày tại bảng sau:

Stt	Hộ dân	Địa điểm	pH đất	Độ ẩm đất (%)	Nhiệt độ đất (oC)	Độ cao (m)
1	Nguyễn Văn Nam	Bình Lộc, Xuân Thọ	5.9	32	27	729
2			5.8	36	29	648
3	Phan Nhật Hùng	Núi Đỏ, Bầu Sen	6.15	37	26	423
4	Hồng Anh Khoa	Gia Kiệm, An Lộc	5.48	36	31	458

Như vậy ta thấy tạ các vị trí nấm mối mọc có pH dao động từ 5.7 – 6.2, trung bình là 5.92; độ ẩm đất dao động từ 25 – 39.9 %, trung bình là 33.63 %; nhiệt độ đất dao động từ 25-  31  oC, trung bình là 25.23 oC; độ cao dao động từ 400 – 750.8 m (độ cao so với mực nước biển), trung bình là 656.93 m.

4. Kết luận chung

* Thu hái: Nấm mối được thu hái trong tự nhiên, chưa trồng được trong điều kiện nhân tạo. Thời gian thu hái vào sáng sớm và tiêu thụ trong ngày.

* Tiêu thụ: Nấm mối được bán tại các Chợ địa phương với giá từ 80.000 – 150.000 đồng/ka. Lượng sản phẩm nấm mối thu hái được không đủ đáp ứng nhu cầu thị trường.

* Đặc điểm sinh học: Bước đầu miêu tả được đặc điểm sinh học thông qua quan sát bằng mắt thường. Cần có những nghiên cứu chuyên sâu hơn để có thể miêu tả đầy đủ đặc điểm sinh thái của nấm Mối

* Các chỉ tiêu về môi trường: Đã đo được các chỉ tiêu về môi trường tại một số khu vực khảo sát: pH đất trung bình là 5.92; độ ẩm đất trung bình là 33.63 %; nhiệt độ đất trung bình là 25.23 oC; độ cao trung bình là 656.93 m.